Renato Nicolodi

Renato Nicolodi
Koele minnaar van de architectuur.

Renato Nicolodi (°1980) studeerde in 2003 als schilder af aan de Sint-Lukashogeschool in Brussel. Het was een opleiding waar hij met tevredenheid en zelfs genegenheid aan terugdenkt. In de nauwelijks tien daaropvolgende jaren heeft hij een opmerkelijk kunstenaarsparcours afgelegd. Daarin is de focus al snel meer op sculptuur en installatie dan op schilderkunst komen te liggen. Die verschuiving is, gezien zijn thematiek, de logica zelve: Nicolodi is gefascineerd door architectuur. Ook in de tentoonstelling in Dommelhof is overwegend driedimensionaal werk te zien.

De gebouwen die hij maakt zijn van een ongeziene soberheid. We zien oorlogsbunkers, mausolea, atria, tempels, renbanen en bouwwerken die refereren aan de megalomane naziarchitectuur van Speer. Het betreft uitsluitend kunstenaarscreaties: ze bestaan niet en zijn ook niet bedoeld om te worden gebouwd. Het bijhorende kleurengamma is vanzelfsprekend beperkt en beslaat, volledig in overeenstemming met het onderwerp, uitsluitend de tinten en schakeringen van beton. Het geheel is van een rationaliteit die doorgaans niet meteen met 'kunst’ wordt geassocieerd. Het werk van Nicolodi is, mild uitgedrukt, raadselachtig, en het laat bij de kijker een overwegend kille indruk na.

Oorlogstrauma

Het mag duidelijk zijn dat achter een merkwaardige onderwerpskeuze als deze een verhaal zit. Desgevraagd vertelt de kunstenaar zijn familiegeschiedenis, te beginnen bij zijn Italiaanse grootvader langs vaderskant, die als jongeman tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers krijgsgevangen werd gemaakt. Hij zat in Frankrijk in de cel en later in België, waar hij kon ontsnappen en tenslotte bij het verzet aansloot. Zijn wederwaardigheden werden later door Renato nauwgezet op cassette geregistreerd en aangevuld met de al even pakkende en vrijmoedig vertelde verhalen van zijn grootmoeder en zijn oom.

Oorlog, armoede, wreedheid, onrecht, dood zijn de beklijvende constanten geweest in een ontroerend familie-epos dat bijwijlen Novecento-achtige allures krijgt. Die verhalen hebben de kunstenaar nooit meer losgelaten en zijn de bron van inspiratie geworden voor een uiterst intrigerend en persoonlijk oeuvre. Zijn werk is een continue exploratietocht doorheen het verleden van zijn familie, met de architectuur als leitmotiv. Gevangeniscellen, bunkers, kampen, de Atlantikwall, ze hebben alle hun sporen in dat familieverleden nagelaten, en het is dat verleden dat Nicolodi nu al een decennium lang in zijn sculpturen en acryltekeningen onderzoekt, memoreert en archiveert.

Paradoxaal

Hoe kan een zo koel en haast monomaan oeuvre dermate boeiend zijn? De sobere esthetica ervan biedt, hoe belangrijk ook, toch maar een gedeeltelijk antwoord op die vraag. Een niet te onderschatten factor is het feit dat de sculpturen van Nicolodi meer dan één contrast, zelfs meer dan één paradox bevatten. Het strakke lijnenspel, de archetypische vormen, de lichtdonkercontrasten zijn heel puur maar tegelijk - laten we de Duitse term gebruiken - unheimlich. Zijn architectuur is van een droefgeestige schoonheid. Ze trekt tegelijk aan en ze stoot af, mede omdat ze door de geschiedenis zo beladen is geraakt. De extreme strakheid van zijn maquettes contrasteert of lijkt zelfs in tegenspraak met het emotionele, warme en rijke familieverhaal dat erachter schuilgaat. Dat laatste is overigens  een paradox waar Nicolodi naar eigen zeggen niet helemaal uit is. Zijn uitdrukkelijke bedoeling is de kijker aan het denken te zetten en uit te nodigen tot reflectie, iets waar hijzelf al zijn hele leven mee bezig is. Hij laat die kijker daarbij voldoende ruimte voor eigen interpretatie, maar de dualiteit zien in zijn creaties lijkt een essentiële eerste stap naar een correcte lezing van zijn werk. Met die dualiteit roept hij voortdurend vragen op, en dat maakt hem tot een belangrijk eigentijds, origineel en non-conformistisch kunstenaar.

Ivo Verheyen